Iedereen kent de uitspraak wel, maar haast niemand kan in alle eerlijkheid beweren geen afval te produceren. Want ook wie zich bewust is van de problematiek, wordt geconfronteerd met het feit dat afval overal en soms onvermijdelijk is.
Door Camille Vernin
Gelukkig verandert er veel. In 2013 gaf blogster Béa Johnson de beweging een duwtje in de rug met een foto van zichzelf en een glazen tweeliterbokaal die overeenstemde met het afval dat ze gedurende een jaar geproduceerd had. Beschuldigend? Wellicht, maar de kracht van het beeld zorgde er wel voor dat nogal wat mensen zichzelf in vraag stelden. Van haar bestseller Zero Waste Home werden miljoenen exemplaren verkocht in meer dan 40 talen. Ondertussen bleven we onze vuilbakken buitenzetten.
32.000 ton afval per jaar
Naast onze individuele verantwoordelijkheid heeft dat alles te maken met het feit dat bepaalde sectoren van nature meer afval veroorzaken. Een van de meest voor de hand liggende daarvan, is de restaurantwereld. Uit cijfers afkomstig van Leefmilieu Brussel blijkt dat de Brusselse restaurants 32.000 ton afval produceren per jaar, waarvan meer dan 10.000 ton verpakkingen. Elk restaurant op zich gooit 9 ton afval per jaar weg. Daarvan vertegenwoordigt restafval (dat niet recycleerbaar is) het grootste deel (49% in gewicht), met niet-retourneerbare glazen verpakkingen als tweede grootste categorie (25%), gevolgd door papier en karton (17%).
De problematiek is niet eenvoudig. “Op de vraag naar welke inspanningen ze leveren om hun afval te verminderen, antwoorden de meeste horecazaken dat ze sorteren. Maar sorteren is sowieso verplicht in het Brussels Gewest en het is niet omdat je afval sorteert dat je het ook beperkt”, aldus Noémie De Clercq die vanuit haar passie voor eten net Manifeast heeft gelanceerd, een overzicht van echt duurzame restaurants in Brussel.
100% herbruikbare en recycleerbare verpakkingen tegen 2030
Afvalbeperking zal binnenkort trouwens geen luxe meer zijn of iets wat enkel mensen die al overtuigd zijn van de dringende noodzaak doen. In januari 2018 besloot de Europese Commissie een versnelling hoger te schakelen in de strijd tegen plasticvervuiling door de grote lijnen van haar plasticstrategie te presenteren: die streeft naar 100% herbruikbare en recycleerbare verpakkingen tegen 2030. De Europese richtlijn om de milieu-impact van bepaalde plastic producten te beperken, omvat een verbod op bepaalde plastic producten voor eenmalig gebruik (bestek, borden, rietjes, roerstokjes, enzovoort). België gaat nog een stap verder en verbiedt vanaf 2023 alle plastic bekers, terwijl het Europese verbod enkel die in geëxpandeerd polystyreen betreft,
Dus wat zijn de oplossingen om een einde te maken aan wegwerpverpakkingen (plastic, aluminium, frigoliet, karton)? Kies lokale leveranciers die in herbruikbare verpakkingen leveren, in bulk of per stuk verkopen, herbruikbare verpakkingen accepteren of voorstellen, serveer gefilterd kraanwater en zelfgemaakte drankjes, vervang kleine wegwerpverpakkingen (voor suiker, boter, ketchup, enz.) door wasbare alternatieven. Natuurlijk zijn wasbare verpakkingen alleen echt milieuvriendelijk als ze veel keren worden gebruikt.
“In België zijn alle plastic bekers verboden vanaf 2023, terwijl het Europese verbod enkel die in geëxpandeerd polystyreen betreft.”
Herbruikbaar dus per definitie milieuvriendelijker?
Het is een vraag die vaak terugkomt: zijn herbruikbare verpakkingen per definitie milieuvriendelijker dan wegwerpexemplaren? Het antwoord heeft alles te maken met de milieu-impact van hun productie (het valt niet te ontkennen dat glazen recipiënten veel zwaarder zijn dan hun plastic wegwerpequivalent), maar ook het feit dat ze moeten worden schoongemaakt.
In werkelijkheid verdienen herbruikbare voorwerpen hun ecologische productieschuld snel terug. Volgens een studie van het ICEDD (Instituut voor advies en onderzoek inzake duurzame ontwikkeling) is een twintig keer hergebruikte wasbare verpakking milieuvriendelijker dan twintig plastic wegwerprecipiënten (productie, wassen en recycling of verbranding inbegrepen). Hoe vaker de verpakking wordt hergebruikt, hoe interessanter het natuurlijk wordt. Dat geldt voor alle voedselcontainers zoals herbruikbare flessen, bekers gebruikt op evenementen, herbruikbare tassen, enz.
Een essentiële factor in deze berekening is weliswaar het vervoer. Zo is het bijvoorbeeld primordiaal dat de reiniging zo lokaal mogelijk gebeurt. Hoe ecologisch het ook is om in België herbruikbare flessen of potten te gebruiken die gewassen en hergebruikt worden in België, verliest de oplossing al haar nut als ze naar Frankrijk of Italië gestuurd worden. Gelukkig bestaat dit fenomeen hier niet. Ook de grootte van het land helpt natuurlijk bij deze duurzame aanpak.
“Een twintig keer hergebruikte wasbare verpakking is milieuvriendelijker dan twintig plastic wegwerprecipiënten.”
In deze Brusselse zaken zijn ze overgeschakeld:
Veel etablissementen hebben niet gewacht op de nieuwe regelgeving om initiatieven te nemen en in Brussel is er geen gebrek aan inspirerende voorbeelden. Fish & chipsketen Bia Mara (gevestigd op het Londenplein en de zeer toeristische Kiekenmarkt) gebruikt geen wegwerpverpakkingen meer. De producten worden geserveerd in houten bakjes die ter plekke kunnen worden gebruikt of meegenomen. Papier hebben ze wel nog nodig: “Alles wordt gefrituurd, dus we hebben absoluut absorberend materiaal nodig. Maar we gebruiken gerecycleerd papier”, aldus Paola Lancini die instaat voor de Brusselse vestigingen. Bia Mara vraagt zijn leveranciers ook om te stoppen met het leveren van vis in frigolietverpakkingen en in plaats daarvan herbruikbare recipiënten te gebruiken.
El Taco Mobil volgt dezelfde ‘zero waste’-aanpak. De mobiele Mexicaanse taqueria, die elke donderdag verschijnt op het Sint-Gillis Voorplein, heeft besloten om af te zien van plastic verpakkingen. “In Mexico eten werknemers hun taco’s onderweg omdat het snel en goedkoop is. Ze eten ze uit de hand of op kleurrijke borden, dus er is geen meeneemcultuur”, vertelt Selene Ruiz, de vrouw achter Taco Mobil. Daarom probeert ze haar klanten aan te moedigen om hun eigen bakjes mee te brengen, of ze serveert de taco’s op herbruikbare borden en bekers die ze achteraf afwast. “Het is voordeliger, want verpakking is erg duur, maar het betekent ook dat we geen materiaal in de foodtruck hoeven op te slaan. Het klopt wel dat het wat tijd vraagt om de borden met de hand schoon te maken.”
Overal duiken initiatieven op, tot de kleinste gebaren die gemakkelijk te integreren zijn. Bij Liesse in Sint-Gillis wordt de boter op verzoek gesneden en zijn de servetten van stof. Ook bij Le Phare du Kanaal wordt er geen voorverpakte boter bij het brood gegeven, enkel met handgesneden boter. Bij Mazette worden alle dranken (frisdranken, bieren, ciders, enz.) geserveerd uit vaten, er zijn geen flessen. Boentje, het eerste ‘zero waste’ café in Brussel, is overgestapt op gerecycleerde stoffen servetten, gebruikt herbruikbare zakjes voor broodjes en probeert zoveel mogelijk producten zonder verpakking te leveren. Melk wordt bijvoorbeeld geleverd in glazen statiegeldflessen.
Praktisch: hoe eraan beginnen?
De voorbeelden hierboven zijn niet bedoeld om gasten of restauranthouders een schuldgevoel aan te praten, maar om te tonen wat er mogelijk is en wat er in sommige restaurants gedaan wordt. Hoewel duurzaamheid een criterium is waar steeds meer mensen gevoelig voor zijn, blijft het over het algemeen een beperkte groep. Een duurzame aanpak om veel meer klanten aan te trekken lijkt op dit moment een optimistische strategie. Dus waarom dingen veranderen? Om de opwarming van de aarde tegen te gaan natuurlijk, maar ook om te bouwen aan een imago als ecologisch verantwoord en innovatief etablissement en zich aan te passen aan de regelgeving voor afvalpreventie die de overgang naar een afvalvrije voedingssector versnelt.
Een groener beleid kan zelfs heel voordelig zijn. Leefmilieu Brussel benadrukt dat herbruikbare alternatieven minder kosten en minder plaats innemen. Beter dan een plastic dienblad kan een glazen verpakking met een aantrekkelijk logo die per definitie langer meegaat, zelfs dienen als een effectief communicatiemiddel. Dat geldt zeker als u aandacht besteedt aan het design.
Dit soort duurzame verpakkingen kunnen prominent op de toonbank worden uitgestald en klanten kunnen worden aangemoedigd om ze te gebruiken. U kunt ook affiches en stickers met “containers welcome” op strategische plaatsen plakken. Neem hiervoor contact op met Zero Waste Belgium. Om klanten aan te moedigen de verpakkingen terug te brengen, kunt u ze een korting aanbieden op hun gerecht en dit op de menukaart vermelden. Bijvoorbeeld: € 0,10 of 5% korting per bereid gerecht.
U kunt zelfs communiceren rond de impact van zo’n gebaar communiceren, met boodschappen als “Elke dag 5 kg plastic afval vermeden”. Het systematische gebruik van herbruikbare verpakkingen kan snel winst opleveren. Er wordt bijvoorbeeld aanbevolen om een container die voor € 1 is gekocht voor € 1,50 te verkopen. De besparingen worden ook geschat op € 0,1 tot € 0,5 per vermeden wegwerpverpakking. Op grote schaal is dit een niet onaanzienlijk bedrag. Om potten te vinden, kunt u een oproep doen bij uw klanten, via Covera Packaging, Derco of Weck. Voor glazen schalen met deksels gaat u naar Glassfood, en MyBeeWrap biedt afwasbare bijenwasverpakkingen voor broodjes en boterhammen. Kortom, aan oplossingen geen gebrek. Beginnen we eraan dan?